شب یلدا در رشتخوار

روایتی از میرزا محمد سادگی

اعیاد، جشنها، آداب و رسوم ملی و میهنی و سنتهای رایج در بین اقوام ایرانی که از قرون و اعصار گذشته متداول بوده ریشه در ارزشها و اصالت هایی دارد که موجب وحدت اقوام و جاودانگی فرهنگ غنی و باستانی ما ایرانیان دارد عید نوروز باستانی – جشن سده- جشن مهرگان- دعای باران توام با شب خوانی های جمعی – برگزاری شب چله یا شب یلدا – چهارشنبه سوری یا جشن عبور از آتش و پاک شدن از پلیدی ها- جشنه های معمول مراسم عروسی بطور متفاوت در بین اقوام مختلف ایرانی- شب چراغانی متداول در بین ایلات و عشایر و مردمان پاک و بی آلایش روستاها انواع رقصهای محلی در مراسمها، ترانه های محلی همراه با موسیقی مقامی دوتار نوازی، نی نوازی بازی های محلی مسابقات ملی و منطقه أی، چوب بازی ، چوگان بازی ، اسب دوانی، انواع مسابقات کشتی ،ورزشهای سنگین و زورآزمایی های رایج محلی ، ورزش باستانی و زورخانه أی نقالی و شاهنامه خوانی، داستان گویی و افسانه خوانی و دیگر مناسبتهای رایج مردمی در ایام مختلف نمونه بارز فرهنگی قومی، ملی و میهنی ایرانیان است شب زنده داری و شب چراغانی مخصوصا در شبهای طولانی زمستان و بصورت خاص نمادین در شب چله اول یا شب یلدا که آخرین شب از فصل خزان می باشد جلوه و شکوه خاصی دارد شب یلدا یعنی شب تولد – تولد نور و روشنایی و وداع با سردی و تاریکی و مناسبت این شب نیز به لحاظ تحمل شبی سرد و طولانی که قریب به 14 ساعت طول می کشد و از آن شب به بعد ساعات شب بطور تدریجی کاسته می شود در اصطلاح رایج مردمی اخگر از زمین می جوشد یا گرمی به زمین می رسد و آب از آسمان فرو می ریزد موجودات با استفاده از آب وگرمی به حیات طبیعی خویش تداوم می بخشند وچرخه حیات به امر پروردگار عالمیان حرکتی نو می یابد سردی ها رو به افول و روشنایی و گرمی شدت وحدت می یابد. شب یلدا یا شب چله در بین اقوام ایرانی با شور و نشاط و علاقه خاصی برگزار می شود. آنچه از گذشته بصورت سنتی رایج بوده است وبا تفاوتهایی به ما به ارث رسیده، چون ریشه در اعتقادات  پاک و آداب و رسوم ملی ما دارد با بهترین وجه ممکن برگزار می کنیم.

در گذشته ها این شب باشکوه و جلال ویژه أی در بین مردم متداول بود در شب چله پدربزرگها –مادربزرگها و فرزندان و نوادگان در کنار هم شاهد برگزاری این شب بیاد ماندنی بودند. همه دور تادور کرسی نشسته و درون کرسی منقلی پر از آتش و یا آتش درون گودالی که برای گرم شدن و مقاومت در مقابل سرما مهمترین عامل بود انواع میوه هایی را که معمولا برای شب چله آماده شده بود مانند هندوانه ، انار، به، سیب ، مرکبات و . . .  و انواع خشکبار مانند پسته، بادام، گردو، فندوق و انواع دانه های روغنی پخته شده نیز میوه های خشک شده مانند:انجیر- توت -مویز کشمش، خرما و . . .  انواع شیرینی های محلی رایج در این شب به چشم می خورد.

در بین مردم مقدمات فراهم شدن شب چله از دیرباز با عشق و علاقه خاصی رواج داشته و سعی تمام و کمال    می شده که حتی المقدور از انوع میوه هایی که محصول کاشت و برداشت مناطق بومی است استفاده شود ولی هندوانه در بین میوه ها از اولویت خاصی برخوردار است و در بین تمام خانواده ها و اقوام ایرانی رواج عام داشته و خواهد داشت و چله نشینی بدون هندوانه امکان ندارد حتی اگر خانواده أی بضاعت مالی در تهیه دیگر میوه ها و اقلام خوراکی را نداشته باشد از هندوانه مخصوص شب چله فراموش نمی کند و در باور عموم ایرانیان هندوانه شب چله حکم هفت سین عید نوروز باستانی را داراست از مهمترین شاخصه مراسم و اعیاد مردم ایران زمین و آنچه بصورت یادگار جاویدان به ما رسیده است نقش با اهمیت گیاهان – حبوبات- میوه ها و محصولاتی که نتیجه زحمات کشاورزان است در سفره های اعیاد ملی و میهنی ما ایرانیان کاملا هویداست و جنبه تقدس داشته است در فرهنگ ایران باستان آفریده های آفریدگار عالمیان  مانند آب- خاک – باد – آتش- گیاهان مورد ستایش بیشتری بوده است.

 اما در این میان قصه های شیوا و داستان ها و حکایت های جالبی که توسط پدربزرگ یا مادربزرگ گفته می شود بر زیبایی معنویت و رونق این شب می افزود. گاهی فردی که در آن جمع از سواد بیشتری برخوردار بود و با خواندن داستانهایی از شاهنامه هزار و یک شب،لیلی مجنون، هفت پیکر نظامی، شیرویه نامدار، سبز پری، حسین کرد شبستری و دیگر داستانهای مشهور بر گرمی محفل می افزود ترانه ها و فریادهای محلی توام با موسیقی تار و نی نیز رایج بوده – تهیه نوعی بستنی پرحجم و شیرین نبام کف که هنوز رایج است در این شب پدربزرگها و مادربزرگها بیشتر مورد عنایت و توجه قرار می گیرند چرا که یادگار گذشته اند با سینه أی پر از حکایتهای شیرین و قصه های زیبا و نوادگان از محبت و علاقه ویژه أی که از ناحیه پدربزرگ و مادربزرگ متوجه آنان می شد غرق در شادی و شعف می شدند. شب یلدا در بین ما ایرانیان از حرمت خاصی برخوردار است شب یلدا یعنی نمونه بارز مهربانی و محبت و قدر ومنزلت معنوی اعضای خانواده از بزرگ تا کوچک حرمت به اقوام و خویشان و همسایگان حرمت به سنتهای خوب و پسندیده که در بین ما رایج بوده معمولا در شب چله یا یلدا مراسم خواستگاری بین اقوام صورت می گیرد وموجبات پیوند بیشتری سبب می شود و اجازه این خویشاوندی جدید و وصلت با حضور فرد بزرگ خانواده عشق و امید دلگرمی بیشتری را برای دو جوان به ارمغان می آورد در این شب دید و بازدید از بزرگتر ها، اقوام، بستگان، همسایگان، عیادت بیماران و سالمندان نیز بیشتر معمول است در گذشته افرادی که از تمکن مالی بیشتری برخوردار بودند هیچگاه از کمک و فرستادن هدایا مانند خوراک، پوشاک و میوه ها برای افراد مستمند مضائقه أی نداشتند در این شب و دیگر شبهای طولانی زمستان پیران روشن ضمیربرای سال آینده و سالهای آینده دعا می کردند و از خداون  یکتا زمستانی سفید از برف و بهاری بارانی و سبز تابستانی پر محصول و خزانی بابرکت و عاقبت به خیری و سلامت برای پیرو جوان و کودک و همه و همه آرزو می کردند این رسم نیز قرنها در بین ما ایرانیان رایج بوده است

اقوام ایرانی در اعیاد باستانی و مناسبتهای مختلف قومی روزها و شبهایی که بصورت نمادین مانند شب چله به یادگار مانده است مهر و محبت صلح و صفا، صداقت، پاکی، مروت، انسانیت مهمان نوازی نوع دوستی، ترحم، عشق و امید و همه خوبی ها و زیباییهای انسانی را که درسرشت اجداد و نیاکان آنان خداوند بودیعت گذاشته است به هم نوعان وحتی جهانیان عرضه می دارند.

                     جاودان باد این عهد نکو                                 چنین بادا .